W tym artykule przedstawiamy archiwalne fotografie kilku budynków w Zbiersku. Części z nich już nie ma, a wiele zmieniło zarówno wygląd jak i pierwotne przeznaczenie. Część z nich została w 1990 roku dokładnie skatalogowana przez konserwatora zabytków. Dokładne opisy tychże są dostępne w serwisie zabytek.pl lub na końcu tego artykułu, można je także pobrać z działu Pobierz.
"Stare przedszkole" - budynek wybudowany przez cukrownię w 1929 roku. Swoją nazwę zawdzięcza temu, iż do roku 1952 mieściła się tu ochronka dla dzieci pracowników cukrowni. Budynek pełnił rolę czegoś na kształt zakładowego domu kultury. Działały tu: chór, orkiestra, teatr i inne organizacje. Przed wojną odbywały się wystawne bale, na które zjeżdżała śmietanka towarzyska z Kalisza i okolic.
W trakcie II Wojny Światowej przez jakiś czas odbywały się tu zajęcia szkolne dzieci niemieckich żołnierzy.
Po wojnie stacjonowały w nim wojska sowieckie, które w nieistniejącym już położonym obok budynku zabudowań majątku prowadziły piekarnię dla porozrzucanych po terenie jednostek.
Z chwilą wybudowania przedszkola i zakończeniu działalności ochronki, zdecydowano się na przerobienie części pomieszczeń na mieszkania. Zostawiono tylko świetlicę orkiestry dętej. Do tej świetlicy utworzono osobne wejście, którego nie ma jeszcze na tej fotografii. Datę tego zdjęcia można ustalić na przełom lat czterdziestych i pięćdziesiątych.
Ciekawostką architektoniczną jest wieżyczka na dachu, której nie ma już od lat pięćdziesiątych.
Dwa poniższe zdjęcia pokazują stan z roku 1990.
"Stare przedszkole" rok 1990
"Kazarma" 1990 rok
Zdjęcie z 1990 roku przedstawia budynek nazywany potocznie "Kazarmą". Słowo "kazarma" w języku rosyjskim oznacza koszary. Jego budowę rozpoczęto wraz z budową kolejki wąskotorowej. Jedna z teorii mówi, iż miały to być koszary wojskowe. Czy na pewno ? Nie wiadomo.
Mógł być także budowany dla pracowników wąskotorówki, która pierwotnie do 1916 roku była własnością cukrowni.
W tamtch czasach koszarami często nazywano budynki dla pracowników budowane przez właścicieli fabryk. Przy cukrowniach zwykle funkcjonowały dwa rodzaje koszar : "białe" dla kadry technicznej i zarządzającej, oraz "szare" dla robotników. Jedne od drugich były zazwyczaj oddzielone. Dla przykładu koszary "białe" w cukrowni "Zbiersk" znajdowały się wewnątrz zakładu ogrodzonego murem.
Wybuch I Wojny Światowej spowodował zmiany własnościowe i budynek nie był wykończony. Po wojnie przez jakiś czas stał pusty. Następnie cukrownia przeniosła do niego szkołę dla dzieci swoich pracowników, a po wybudowaniu nowej szkoły w 1933 roku urządzono tu mieszkania.
Budynek "Kazarmy" pierwotnie był budynkiem dwukondygnacyjnym. Na fotografii powyżej właśnie jest przerabiany na trzykondygnacyjny z poddaszem.
Budynki "Kazarma" i "Ameryka" w 1990 roku
Na tej fotografii z 1990 roku widzimy dwa budynki "Kazarmę" i "Amerykę". "Ameryka" swoją nazwę zawdzięcza podobieństwu do południowoamerykańskich slumsów. Pierwotnie zamieszkiwali go pracownicy majątku. Duża ilość rodzin stłoczona w kilku pomieszczeniach otoczona rozpadającymi się szopkami mogła sprawiać takie właśnie wrażenie.
Wkrótce "Ameryka" zniknie z krajobrazu, w tle już widać powstający blok.
Na pierwszym planie ledwo widoczny staw, który w tamtym czasie był stopniowo zasypywany. Prawdopodobnie gdyby nie interwencja ówczesnego prezesa cukrowni Albina Szyszki dziś stawu by nie było. W podobny sposób w XX wieku zniknęło w Zbiersku kilka stawów.
Budynek tzw. "Ameryka" 1990
Budynek tzw. "Kooperatywa" 1990
Wybudowany w 1866 roku pierwotnie był zajazdem z miejscami hotelowymi i wyszynkiem.
Legenda głosi, iż budynek ten kazał wybudować Wilhelm Repphan zdenerwowany tym, że ówczesny proboszcz nie wyraził zgody na wybudowanie kościoła dla ludności niemieckiej zamieszkującej okolice. Podobno miał powiedzieć "... skoro nie chce domu Boga to zbuduję mu dom diabła...". Nie wiadomo jaka jest prawda. Kościół ostatecznie Repphan wybudował w Stawiszynie, a w zajeździe hulankom nie było końca.
Dom pracowników cukrowni 1990 rok
Dom pracowników cukrowni 1990 rok
Jeden z najstarszych budynków w Zbiersku, wybudowany pierwotnie dla kadry technicznej i urzędników cukrowni.
Trzy kolejne fotografie pokazują nieistniejący już budynek z muru pruskiego.
Budynek kadry kierowniczej wewnątrz cukrowni
Budynek będący częścią tzw. "białych koszar". Przez jakiś czas (do roku 1978) mieściła się tu stołówka. "Białe koszary" były stopniowo wyburzane pod miejsce na dalszą rozbudowę cukrowni. Dziś nie ma po nich śladu.
Budynek wybudowany wraz z nową cukrownią w 1900 roku. Tu pierwotnie mieszkali dyrektorzy. Od lat osiemdziesiątych mieściła się tu stołówka zakładowa. Ostatecznie budynek zburzono w 2000 roku po stu latach od jego wybudowania.
Ten budynek potocznie nazywano "Ogiernią". Nazwa wzięła się stąd, że pierwotnie była to stajnia koni pracujących w majątku ziemskim. W latach trzydziestych konie przeniesiono do innych budynków, a tutaj urządzono mieszkania dla pracowników majątku ziemskiego Zbiersk. Na zdjęciu widzimy stan z 1990 roku.
Ten sam budynek co powyżej widziany z drugiej strony, ale czterdzieści lat wcześniej na początku lat pięćdziesiątych. Warto przyjrzeć się dokładnie tej fotografii aby zobaczyć szczyt nieistniejącego budynku zabudowań folwarcznych. Był to ogromny budynek (około 200 metrów długości) ciągnący się od widocznego miejsca na zdjęciu aż do dzisiejszego paczkomatu przy sklepie z artykułami przemysłowymi.
Pierwotnie była to owczarnia. Zbiersk był w XIX wieku potentatem w hodowli owiec na skalę Polski (drugie miejsce pod względem ilości stada). Po wybudowaniu cukrowni majątek ziemski zmienił profil produkcji i budynek stawał się bezużyteczny.
Po rozparcelowaniu majątku po II Wojnie Światowej jeszcze przez kilka lat parcelanci trzymali tu swój dobytek. Stacjonujące na terenie folwarku oddziały sowieckie przez jakiś czas prowadziły tu piekarnię dla swoich oddziałów . Z czasem stopniowo budynek rozbierano, a materiał posłużył do budowy nowych zabudowań. Ostatnich rozbiórek dokonano na początku lat siedemdziesiątych.
Budynek masarni w Zbiersku lata siedemdziesiąte
Połowa lat siedemdziesiątych i budynek masarni. To tutaj ludzie całymi nocami koczowali by kupić kawałek mięsa. W tle widać kawałek szkoły, gdzie właśnie trwa przebudowa a dzieci uczą się w domu kultury, ośrodku zdrowia czy w budynku klubu CKS.
Więcej archiwalnych fotografii Zbierska w linkach poniżej.
- Zbiersk (26)
