O powstaniu i rozwoju na przestrzeni lat cukrowni "Zbiersk" można przeczytać w artykule Historia cukrowni "Zbiersk". Teraz zajmiemy się fotografiami dokumentującymi tą historię.
Wszystko zaczyna się w 1852 roku. Wtedy to Willhelm Rephan kupuje od Kożuchowskich zadłużony majątek w Zbiersku i zakłada manufakturę przerabiającą buraki.
Kurjer Warszawski nr 29 z 1853 roku
"P. Wilhelm Rephan, we wsi Zgiersk, Powiecie Kaliskim, założył nową fabrykę cukru z buraków, obrawszy znak fabryczny, pieczęć okrągłą z literami w środku W.R., którym wyroby z tej fabryki opatrywć będzie."
W roku 1884 cukrownia przekształca się w Towarzystwo Akcyjne Cukrowni i Rafinerii "Zbiersk". Nadal większościowy pakiet akcji posiada rodzina Rephanów.
W XIX wieku cukrownia rozwijała się, ale wciąż były to budynki drewniane, w których większość prac odbywała się ręcznie. W nocy z dnia 6 na 7 - go września 1899 doszło do pożaru, w którym budynki spłonęły doszczętnie.
Można gdybać czy był to pożar wywołany świadomie, bowiem już w marcu rozpoczęto budowę nowego budynku a w listopadzie było wszystko gotowe. Tak krótki termin prac przy tak ogromnej inwestycji może świadczyć o tym, że zanim wywołano pożar już przygotowano plany rozbudowy. To była w tamtych czasach częsta praktyka, aby uzyskać odszkodowanie i wybudować nowy zakład. Przedstawił ją Stefan Żeromski w "Ziemi Obiecanej". Czy tak było w tym przypadku możemy tylko przypuszczać.
Pierwszym dyrektorem w nowo wybudowanej cukrowni był Jan Godlewski. Krótką wzmiankę o tym podała "Gazeta Cukrownicza".
Gazeta Cukrownicza 3 marca 1901 rok
"Pan Jan Godlewski, b. dyrektor cukr. Rejowiec, objął pos. dyr. cukr. w Zbiersku."
"Gazeta Cukrownicza" 1902 rok
"Cukrownia i raf. Zbiersk zamknęła rachunek za rok eksploatacyjny 1901/1902 czystym zyskiem rub. 16767 kop. 25, co odpowiada 2,07% od kapitału zakładowego, rub. 810000, a rezerwowy i amortyzacyjny rub. 454877 kop. 65. Powyższy zysk przeznaczono na częściowe pokrycie strat z lat poprzednich."
"Gazeta Cukrownicza" 1904 rok
"Cukrownia i raf. Zbiersk osiągnęła za r. 1903/4 zysk rub. 100779 kop. 75, po potrąceniu na kapitał rezerwowy rub. 10077 kop. 97, na podatek dochodowy rub. 7035 k. 78, dochód Towarzystwa redukuje się do rub. 83666, przy kapitale akcyjnym rub. 810000, amortyzacyjnym rub. 403185 kop.88, zapasowym rub. 122935 kop. 47 i rezerwowym rub. 60000. Na dywidendę wyznaczono po rub. 1025 od akcyi rub 10000, t.j. 10 1/4% czyli rub. 83025 i pozostałe rub. 641 doliczono jako fundusz rezerwowy."
Jak widać zysk w 1904 był już pokaźny, a sama cukrownia jak podają niektóre źródła była największym zakładem guberni kaliskiej. Samych sezonowych pracowników zatrudniała około 800 osób.
W 1910 roku Emil Repphan sprzedaje większość udziałów w spółce Wojciechowi Wyganowskiemu. Nowym dyrektorem zostaje Leon Nowakowski , o którym więcej można przeczytać klikając tutaj.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Nowakowski odchodzi z cukrowni do ważniejszych zadań w ministerstwie, bankach i radach nadzorczych.
Z tego tego tez okresu pochodzi najstarsza jak dotąd znana fotografia budynku.
Cukrownia "Zbiersk" 1921 rok
Z tego samego okresu pochodzi druga fotografia.
Cukrownia "Zbiersk" lata dwudzieste
Następcą Leona Nowakowskiego zostaje Kazimierz Mochliński.
"Do rejestru handlowego, Działu B, sądu okręgowego w Kaliszu wciągnięto pod No2 "Cukrownia i Rafinerja Zbiersk" w Zbiersku d. 26 listopada 1923 r. następujący wpis:
Dyrektor Cukrowni Kazimierz Mochliński ma prawo w imieniu spółki akcyjnej "Cukrownia i Rafinerja Zbiersk" w Zbiersku podpisywać czeki w bankach mieszczących się w Kaliszu, otwierać w tych bankach rachunki, zawierać akty i umowy prywatne, notarjalne i hipoteczne, zgodne z treścią plemipotencji, spisanej przed notarjuszem Antonim Żychlińskim w Warszawie w d. 16 czerwca 1923 r., No 434."
Hala cukrowni okres międzywojenny
Cukrownia "Zbiersk" lata końcowe lata dwudzieste XX wieku
Cukrownia "Zbiersk" lata trzydzieste
Ciekawym elementem na tej fotografii jest budynek szkoły dla dzieci pracowników cukrowni i kolei wąskotorowej (na prawo od osoby fotografowanej, z wysokim dachem). Wybudowany w 1905 roku budynek nazywano “salą fabryczną” i to w nim pierwotnie oprócz szkoły działały chór, orkiestra czy biblioteka oraz takie organizacje jak związek strzelecki. To tu przychodzili mieszkańcy posłuchać radia. Z czasem stromy dach zlikwidowano i przerobiono na portiernię a następnie bank i sklep.
Cukrownia "Zbiersk" 1941 rok
Zdjęcie zamieszczone powyżej pochodzi z niemieckiej książki pokazującej walory podbitych terenów włączonych do III Rzeszy.
Cukrownia "Zbiersk" rok 1947
Spławy lata pięćdziesiąte
Cukrownia lata pięćdziesiąte widok od strony zachodniej
Hala główna cukrowni lata pięćdziesiąte
Hala główna i wejście do laboratorium lata pięćdziesiąte
Kotłownia w cukrowni lata pięćdziesiąte
Pakownia w cukrowni lata pięćdziesiąte
Cukrownia widok od wschodu lata pięćdziesiąte
Turbinownia
Zainstalowane w 1936 roku dwie turbiny, szwedzka "Stal" o mocy 1500 KW (na dalszym planie) i niemiecka "Wumag" o mocy 1650 KW. Obie te maszyny służyły Cukrowni "Zbiersk" do lat dziewięćdziesiątych.
Szwedzka turbina "Stal"
Hala główna cukrowni - lata sześćdziesiąte
Cukrownia w 1990 roku
Te i inne zdjęcia cukrowni można oglądać w galerii klikając linki poniżej.
- Cukrownia (36)
