W archiwum państwowym znajduje się jednostka "O szkołach początkowych w gminie Zbiersk z lat 1871-1883" lecz jak dotąd nie została jeszcze zeskanowana i nie wiemy dokładnie co się w niej znajduje. Wiadomo natomiast, że pierwszy budynek szkolny został zbudowany w roku 1885. Była to tzw. “Rosyjska szkoła ludowa”- jednoklasowa, jednooddziałowa, w której językiem nauczania był rosyjski.

Nie wiadomo kiedy powstała druga działająca równolegle szkoła w Zbiersku i gdzie się pierwotnie mieściła. Zachował się dokument z 15 sierpnia 1905 roku w którym czytamy, iż w nauczyciel drugiej zbierskiej szkoły Emil Hetzel kwituje odbiór pieniędzy za 10 letnią pracę w jednym miejscu. Zatem ów nauczyciel musiał pracować w tejże szkole co najmniej od 1895 roku. W archiwach państwowych znajdują się Akta szkoły początkowej prywatnej utrzymywanej przez Towarzystwo Akcyjne przy Cukrowni we wsi Zbiersk z lat 1907-1913. Była to szkoła prywatna dla dzieci pracowników cukrowni.
Pokwitowanie odbioru nagrody za dziesięcioletni staż w II zbierskiej szkole z 1905 roku.
W 1905 wybudowano budynek do którego druga szkoła się przeniosła. Był to budynek znajdujący się na zakręcie drogi koło cukrowni tzw “sala fabryczna”.
Jak wynika z poniższego dokumentu (jest to etat dla nauczyciela z 1915 roku), do pierwszej szkoły zlokalizowanej na końcu wsi uczęszczały także dzieci z Petryk i Łyczyna. Była to jednoklasowa początkowa szkoła ogólna.
Do gminy Zbiersk należały także szkoły w Dzierzbinie oraz Przyraniu a w późniejszym okresie także w Długiej Wsi oraz w Zamętach. Zachowały się prośby z 1915 roku (czas pierwszej wojny światowej) do władz niemieckich o pozwolenie utworzenia szkół w tych miejscowościach.
Oto jak wyglądał plan zajęć jednej ze szkół w tamtym okresie, a mianowicie szkoły w Przyraniu. Można się z niego dowiedzieć jakich przedmiotów wtedy uczono. Były to: religia, kaligrafia, rachunki, czytanie, przepisywanie, wiersze, opowiadanie, ćwiczenia gramatyczne i śpiewy.
Jest też dokument z 6 marca 1915 roku, z którego dowiadujemy się, iż rząd rosyjski w 1913 roku podarował gminie 2000 rubli na budowę domu i zabudowań gospodarczych dla pierwszej szkoły. Część pieniędzy została wykorzystana na budowę, a część zarekwirowana w początkach pierwszej wojny światowej. Urząd gminy skarży się władzom niemieckim, że po zarekwirowaniu pieniędzy zabrakło środków na wypłaty wynagrodzeń.
W odpowiedzi Niemiecki Szef Powiatowy nakazał przeznaczyć pieniądze na kontynuowanie budowy pod groźbą interwencji wojskowej.
Główny wykonawca poszedł na wojnę, Polska odzyskała wkrótce niepodległość, zmieniły się władze i nie wiadomo czy prace kontynuowano.
Co nieco o o szkole fabrycznej dowiadujemy się z małego acz wiele mówiącego ogłoszenia zamieszczonego w czasopiśmie "Godzina Polski" w 1918 roku. Jak wynika z tego ogłoszenia szkoła była wtedy dwuklasowa.
Godzina Polski 23 czerwca 1918 rok
"Towarzystwo Akcyjne Cukrowni i Rafinerji Zbiersk" poszukuje do szkoły fabrycznej dwuklasowej nauczyciela ludowego.
Kandydaci z odpowiednimi świadectwami i referencjami raczą składać pisemne oferty wraz z opisem dotychczasowej działalności do Dyrekcji Cukrowni "Zbiersk" poczta Kalisz.
Oferty będą uwzględniane tylko zawodowców, biegłych w swoim fachu, którzy z umiłowaniem swój fach sprawują, przy tem dzielnych i nieposzlakowanej uczciwości. Warunki przy umowie."
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości szkoła początkowa przy cukrowni została powiększona o jak można przeczytać w monografii: “Fabryczno - Dominikalno - Kolejową” 3 klasową (6 oddziałową) . Wyraz "dominikalno" zapewne został przekręcony, chodziło o dominium zbierskie a nie o dominikanów, których w Zbiersku nigdy nie było. Do tej szkoły uczęszczały dzieci pracowników cukrowni, kolei wąskotorowej oraz majątku Zbiersk. Znalazła ona swoją siedzibę w budynku tzw. “Kazarmy”. Wyraz “kazarma” w języku rosyjskim dosłownie oznacza “koszary wojskowe”. Budowę tego budynku rozpoczęto z chwilą wybudowania kolei wąskotorowej. Pierwsza wojna światowa zatrzymała budowę. Po wojnie budynek przejęła cukrownia wykończono pomieszczenia i właśnie tam ulokowano szkołę.
Poniżej mamy zdjęcie klasowe z 1926 roku. Uczniowie pozują na tle warsztatów cukrowniczych w pobliżu dzisiejszej studni głębinowej. Zatem w 1926 roku zajęcia pierwszych klas lub ich część prawdopodobnie odbywały się jeszcze w "sali fabrycznej". Szkoła początkowa przy cukrowni 1926 rok
Na zdjęciu centralną postacią jest ówczesny proboszcz Feliks Jaroszewski.
Ciekawostką jaką można zauważyć na tej fotografii jest to jak bardzo podniósł się poziom gruntu w tym miejscu. Dzieci pozujące do zdjęcia stojąc na ławce zaledwie dosięgają okien. Dzisiaj przechodząc obok tego miejsca można zauważyć, że parapet okna sięga do wysokości pasa dorosłego człowieka.
W początkach lat trzydziestych XX wieku podjęto decyzję o budowie nowej szkoły. Z tego okresu zachowało się zdjęcie z uroczystości poświęcenia kamienia węgielnego pod jej budowę.Uroczystość poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę szkoły w Zbiersku 1930 rok
Uroczyste otwarcie nowej szkoły nastąpiło 15 października 1933. Tak pisało o tym "Echo Kaliskie Ilustrowane":
Echo Kaliskie Ilustrowane 17 października 1933
Uroczystość poświęcenia szkoły
"W ubiegłą niedzielę ks. prałat M. Janowski dokonał aktu poświęcenia nowego gmachu szkolnego w Zbiersku.
Na uroczystości byli obecni z Kalisza pp.: Starosta Ostaszewski, komendant p. p. F. Nowak, insp. szkolny J. Borzęcki, insp. sam. K. Janczewski.
Uroczystość zgromadziła pozatem duże rzesze miejscowego społeczeństwa i dziatwy szkolnej, która wobec zebranych popisywała się deklamacjami.
Za pracę przy ufundowaniu gmachu szkolnego, duże uznanie należy się Radzie gminy, wójtowi i sekretarzowi gminy oraz kierownictwu szkoły. Szkoła została pobudowana przez p. inż. A. Nestrypke."
Projektantem szkoły był wybitny architekt Albert Nestrypke. Prawdopodobnie także on zaprojektował siedzibę Urzędu Gminy - dzisiejszy ośrodek zdrowia.
Z uroczystości otwarcia szkoły zachowały się dwa zdjęcia nieznacznie różniące się od siebie. Ich autorem jest Walenty Świątczak fotograf ze Stawiszyna. To nazwisko często się pojawia jako fotografa ważnych wydarzeń w Zbiersku. U dołu zdjęcia harcerz schowany za sztandarem to Walerian Sosiński - późniejszy lotnik, bohater bitwy o Anglię.
Koszt wybudowania szkoły to 70.000 zł. Nowa szkoła w dniu otwarcia liczy 414 uczniów i 8 oddziałów oraz zatrudnia 8 nauczycieli.
Absolwenci i nauczyciele szkoły powszechnej w 1937 roku
Na zdjęciu z 1937 szkoła jest już otynkowana.
W tym gmachu zajęcia odbywały się do września 1939 roku. Po wybuchu wojny władze niemieckie otworzyły szkołę 11 października by ostatecznie ją zamknąć 29 listopada 1939 roku.
Więcej fotografii szkolnych także z lat późniejszych w linkach poniżej. Bardzo chcielibyśmy zachęcić do udostępniania zdjęć klasowych, które zapewne posiada wielu z Was.
- Szkoła (20)