Prezentowany poniżej dokument pochodzi z 1967 roku. Prawdopodobnie został napisany przez kierownika świetlicy Józefa Arenta. Świadczyć o tym mogą zamieszczone na końcu tekstu inicjały J.A.
Poniższy tekst został przytoczony bez zmian pomimo, iż zawiera wiele błędów ortograficznych, gramatycznych jak i stylistycznych. Czasem może wzbudzać nawet sporo uśmiechów.
Całość została podzielona na sześć części. Skany całego dokumentu spakowane do archiwum .zip oraz pliki .pdf można pobrać z linków zamieszczonych poniżej lub w dziale Pobierz.
- Monografia Zbierska 1967 część I - Zbiersk
- Monografia Zbierska 1967 część II - Historia cukrowni Zbiersk
- Monografia Zbierska 1967 część III - Sport
- Monografia Zbierska 1967 część IV - Kronika kulturalno-oświatowa
- Monografia Zbierska 1967 część V - Ruch robotniczy
- Monografia Zbierska 1967 część VI - Pierwsza rada zakładowa
Uwaga ! Tekst oryginalny zawiera błędy.
MONOGRAFIA ZBIERSKA
Pochodzenie nazwy Zbiersk nie jest dokładnie znane. Według wydanego przez Stanisława Koziorowskiego dzieł pt. Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski tom II-gi M.Z.Poznań z 1922 roku. strona 533 nazwa Zbiersk, ale w formie Sezibersco występuje już w 1065 roku.
W roku 1103 Zbiersk /według tegoż autora/ Jest posiadłością należącą do klasztoru w Mogielnie i nazywa jego brzmi Sebersko, a w późniejszym czasie zmienia się na Sbersko, Zbiersk. W roku 1579 występuje już nazwa Zbiersko. Z tego roku znajduje się wzmianka o tym że osiedli tu Poraje, którzy nosili imiona rodowe - Zawiasa, Spytek, Dobiesław i Jakub. Z tego rodu wywodzi się Jan Czarnucha Zbierski, o którym wspomina zapiska z 1591 roku, odnośnie wyżej wymienionego Jana Czarnuchy Zbierskiego szlachcica, dóbr szlacheckich powiatu kaliskiego od XVI do połowy XVIII wieku w wydaniu Wł. Rusińskiego znajduje się ciekawy fragment aktu działów rodzinnych miedzy braćmi Stanisławem i Wojciechem Sbierskimi- Czarnuchami Zbiersko, 17.VI.1562 rok. "Naprzód pan Stanisław ma niski dwór z siedliskiem i z ogrodem przy dworze..."
/Przypuszczalnie dworek znajdował się we wschodniej części Zbierska/
Pewne światło na ówczesne stosunki społeczne i gospodarcze na terenie Zbierska rzutuje inny dokument z dnia 26 VIII l643 roku a mianowicie spis inwentarza w kontrakcie zawartym właściciela Zbierska niejakiego szlachcica Stanisława Czackiego.
Naprzód dworek ze wszystkim w którym izba jedna a komorą także komórka z piwnicą. Obory, owczarnia, także stodół dwie o jednym bojowisku. Także browar, w którym jest kocieił kadzi kmieci osiadłych dobrze 4, ogrodników 2-ch.
Do zniszczenia Zbierska przyczyniły się napady nieprzyjacielskie. W 1306 roku napad litewski, który sięgnął aż po Kalisz nie ominął i Zbierska. Przez te tereny ciągnęli także Krzyżacy w 1331 roku. Stacyjonowały tu również i wojska szwedzkie które wtargnęły na ziemie polskie w 1655 roku. W czasie tej rabunkowej szwedzkiej wojny spłonęło pobliskie miasteczko Stawiszyn, te grabieże nie oszczędziły i Zbierska, skoro po upływie całych stuleci ludność Zbierska liczyła w 1759 roku zaledwie 84 osoby.
Zbiersk wraz z Ziemią Kaliską dostałą się po drugim rozbiorze w 1759 roku pod zabór pruski, włączony do tak zwanego ,"Regeneracji Poznańskiej" . Kiedy w rok później wybuchło powstanie Kościuszkowskie tereny Zbierska i Stawiszyna zostają opanowane przez powstańców i stają się poważnym ośrodkiem ich działania na terenie Ziemi Kaliskiej. W 31 sierpnia 1794 roku między Zbierskiem a Stawiszynem około 300 chłopów uzbrojonych w kosy i piki zatarasowało drogę wojskom pruskim pod dowództwem por. Kilen, którego zadaniem było utrzymanie komunikacji pomiędzy Koninem a Kaliszem. Dopiero ogniem artylerii udało się odeprzeć powstańców i dotrzeć do Kalisza. Po klęsce Niemców w 1806 roku zostaje utworzone Księstwo Warszawskie, w skład którego wchodzi Ziemia Kaliska, wraz z nią i Zbiersk.
W 1813 roku przez Zbiersk, Stawiszyn wracają wojska Napoleońskie z nieudanej wyprawy na Rosję. W odległości 16 km od Zbierska pod Kokaninem, w dniu 13 lutego tegoż roku dochodzi do bitwy pomiędzy cofającymi się wojskami francuskimi pod dowództwem gen Regniera, a ścigającymi je wojskami rosyjskimi. Po klęsce Napoleona w 1813 roku Zbiersk wraz z Księstwem Warszawskim dostaje się pod okupacje carskiej Rosji.
Na wieść o wybuchu powstania listopadowego, na czele polskiej siły zbrojnej w Kaliskiem stał generał Józef Gabriel Biernacki. Po wsiach i miasteczkach powstają straże bezpieczeństwa, które przekształcono na "Gwardię ruchu", która liczyła 72,211 ludzi, broń palną posiadało zaledwie 1600 żołnierzy, reszta była uzbrojona w kosy. Wśród tych byli także i mieszkańcy Zbierska, o czym krążą ustne pogłoski od starszych tutejszych mieszkańców. Nasilanie się nastrojów rewolucyjno - patriotycznych doprowadziło do powstania w 1863 roku. Miało ono silny oddźwięk i na tutejszym terenie. Rozległe lasy ciągnące się od Zbierska w stronę Konina stanowiły dobrą bazę operacyjną dla powstańców. Powstanie styczniowe zakończyło się klęską, gdyż podobnie jak listopadowe, opierało się w głównej mierze na szlachcie, która nie chciała oddać ziemi chłopom, a tym samym nie przyciągając ich do powstania.
W tutejszej kaplicy cmentarnej w Zbiersku znajdują się zwłoki powstańca z rodziny Kożuchowskich właściciela dóbr Zbierska.
W 1879 ludność Zbierska liczyła 1500 osób. Dobra Zbierskie ma w tym czasie słynny z brutalności i wyzysku robotników kapitalista niemiecki Wilchelm Repphan.
Z linków poniżej można pobrać dokument w całości w postaci pliku .pdf lub skanów spakowanych do archiwum .zip