Po wybuchu I wojny światowej gdy władze Rosyjskie opuściły tereny Królestwa Polskiego w 1916 roku rozpoczęła działalność “Polska Macierz Szkolna” - organizacja, która miała za zadanie prowadzić prywatną edukację społeczeństwa. Koło tej organizacji powstało także w Zbiersku w dniu 11 lutego 1917 roku. Inicjatorem jak i pierwszym prezesem był ówczesny dyrektor cukrowni Leon Nowakowski.
W tym miejscu należy wspomnieć, iż w tym czasie na naszych terenach analfabetami było około 80% ludności. Do tej pory szkoły były jednoklasowe a zajęcia odbywały się głównie po rosyjsku. Polska Macierz Szkolna miała więc bardzo trudne zadanie. Każdą inicjatywę należało zgłaszać do niemieckiego Naczelnika Powiatu dzięki czemu zachowało się kilka dokumentów z tego okresu.
Pieczęć Koła Polskiej Macierzy Szkolnej w Zbiersku
Pierwsze zebranie założycielskie Koła Polskiej Macierzy Szkolnej odbyło się w dniu 11 lutego 1917 roku o czym zawiadamia się władze w powyższym dokumencie. Do zarządu weszli:
Leon Nowakowski - przewodniczący
ks. Feliks Jaroszewski - zastępca przewodniczącego
Witold Gościmski - sekretarz
Władysław Rudowski - skarbnik
Piotr Nowaczyński - zastępca sekretarza i skarbnika
Zachował się dokument z 11 lutego 1917 roku, z prośbą o zarejestrowanie koła. Ostatecznie Koło zostało zarejestrowane 9 marca.
Zaraz po zarejestrowaniu Koła przystąpiono do organizowania szeregu wykładów edukacyjnych dla ludności Zbierska. Zachował się dokument z 23 marca 1917, w którym Koło zwraca się z prośbą o zezwolenie na zorganizowanie szeregu pogadanek z użyciem przezroczy. Po zatwierdzeniu w każdą niedzielę w sali fabrycznej wyświetlano slajdy a prowadzącymi byli członkowie kadry kierowniczej cukrowni, nauczyciele oraz proboszcz.
Pod skrzydła Koła PMS dostało się także kółko teatralne. Kierowaniem tego zespołu zajęli się Zofia Goldzinowska oraz Stefan Niewiarowicz. Niewiarowicz już wcześniej tworzył amatorski teatr przy cukrowni w Młodzieszynie.
Poniżej w dokumencie z 4 lipca 1917 Koło zwraca się z prośbą o pozwolenie na odegranie trzech komedyjek.
W monografii jest wzmianka, iż teatr amatorski w dniu 3 maja 1922 przybrał nazwę “Koło Miłośników Sceny”. Nie wiadomo czy stało się tak, iż po odzyskaniu niepodległości przez Polskę organizacje mogły działać niezależnie, czy też po opuszczeniu Zbierska przez Prezesa Leona Nowakowskiego z końcem 1922 roku Koło Polskiej Macierzy Szkolnej zawiesiło działalność lub ją ograniczyło.
Z dokumentów i wzmianek można odtworzyć repertuar jaki “Koło Miłośników Sceny” wystawiało. Były to głównie komedie, ale także dramaty czy operetki.
- Wierna Nastka
- Aby handel szedł
- Tajemnice starego miasta
- Ulicznik Warszawski
- Zanic Żydowskie szwaty
- Rybka
- Odwołaniec
- Swit
- Zemsta
- X pawilon
To tylko część repertuaru jaki udało się ustalić na podstawie dokumentów. Zapewne ilość wystawianych sztuk była dużo większa.
Wraz z kółkiem teatralnym działał także zespół taneczny.
Jak dotąd nie udało się potwierdzić czy jakakolwiek działalność Koła PMS w Zbiersku po 1922 roku miała miejsce. W Polsce Polska Macierz Szkolna działała do 1939.