W archiwum państwowym znajduje się jednostka "O szkołach początkowych w gminie Zbiersk z lat 1871-1883" lecz jak dotąd nie została jeszcze zeskanowana i nie wiemy dokładnie co się w niej znajduje. Wiadomo natomiast, że pierwsza szkoła została zbudowana w roku 1885. Była to tzw. “Rosyjska szkoła ludowa”- jednoklasowa, jednooddziałowa, w której językiem nauczania był rosyjski. 

Dawna szkoła w Zbiersku wybudowana w 1885 rokuDawna szkoła w Zbiersku wybudowana w 1885. Zajęcia w niej odbywały się do 1933 roku


Nie wiadomo kiedy powstała druga działająca równolegle szkoła w Zbiersku i gdzie się pierwotnie mieściła. Zachował się dokument z 15 sierpnia 1905 roku w którym czytamy, iż w nauczyciel drugiej zbierskiej szkoły Emil Hetzel kwituje odbiór pieniędzy za 10 letnią pracę w jednym miejscu. Zatem ów nauczyciel musiał pracować w tejże szkole co najmniej od 1895 roku. W archiwach państwowych znajdują się Akta szkoły początkowej prywatnej utrzymywanej przez Towarzystwo Akcyjne przy Cukrowni we wsi Zbiersk z lat 1907-1913. Była to szkoła prywatna dla dzieci pracowników cukrowni.

 1905 potwierdzenie odbioru premii

 W 1905 wybudowano budynek do którego druga szkoła się przeniosła. Był to budynek obecnego sklepu odzieżowego koło cukrowni tzw “sala fabryczna”. 


Jak wynika z poniższego dokumentu (jest to etat dla nauczyciela z 1915 roku), do pierwszej szkoły zlokalizowanej na końcu wsi uczęszczały także dzieci z Petryk i Łyczyna. Była to jednoklasowa początkowa szkoła ogólna.

1915 etat nauczyciela szkoły w Zbiersku_1


Do gminy Zbiersk należały szkoły w Dzierzbinie oraz Przyraniu a w późniejszym okresie także w Długiej Wsi  oraz w Zamętach. Zachowały się prośby z 1915 roku do władz niemieckich o pozwolenie utworzenia szkół w tych miejscowościach.

 Prośba o zezwolenie na utworzenie szkoły w Długiej Wsi_1

Prośba o zezwolenie na utworzenie szkoły w Długiej Wsi_2

1915 prośba o utworzenie szkoły Zamęty


Oto jak wyglądał plan zajęć jednej ze szkół w tamtym okresie, a mianowicie szkoły w Przyraniu. Można się z niego dowiedzieć jakich przedmiotów wtedy uczono. Były to: religia, kaligrafia, rachunki, czytanie, przepisywanie, wiersze, opowiadanie, ćwiczenia gramatyczne i śpiewy. 

1915 Plan zajęć szkolnych


Jest też dokument z 6 marca 1915 roku, z którego dowiadujemy się, iż rząd rosyjski w 1913 roku podarował gminie 2000 rubli na budowę domu i zabudowań gospodarczych dla pierwszej szkoły. Część pieniędzy została wykorzystana na budowę, a część zarekwirowana w początkach pierwszej wojny światowej.

1915 Raport ze stanu rozbudowy szkoły_1

1915 Raport ze stanu rozbudowy szkoły_2

W odpowiedzi Niemiecki Szef Powiatowy nakazał przeznaczyć pieniądze na kontynuowanie budowy pod groźbą interwencji wojskowej.
Główny wykonawca poszedł na wojnę, Polska odzyskała wkrótce niepodległość, zmieniły się władze i nie wiadomo czy prace kontynuowano.

1915 Odpowiedź władz odnośnie rozbudowy szkoły


Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości jednoklasowa szkoła początkowa przy cukrowni została powiększona o jak można przeczytać w monografii: “Fabryczno - Dominikalno - Kolejową” 3 klasową (6 oddziałową) .  Wyraz "dominikalno" zapewne został przekręcony, chodziło o dominium zbierskie a nie o dominikanów, których w Zbiersku nigdy nie było. Do tej szkoły uczęszczały dzieci pracowników cukrowni, kolei wąskotorowej oraz majątku Zbiersk. Znalazła ona swoją siedzibę w budynku tzw. “Kazarmy”. Wyraz “kazarma” w języku rosyjskim dosłownie oznacza “koszary wojskowe”. Skąd taka nazwa? Budynek ten miał pierwotnie pełnić rolę koszar wojskowych, które zwykle budowano w pobliżu ważnych obiektów. Takim obiektem była kolej wąskotorowa wybudowana w 1914 roku. Należy pamiętać, iż wtedy Zbiersk leżał na terenach przygranicznych pomiędzy Rosją a Prusami. Do granicy na Prośnie jest zaledwie kilkanaście kilometrów. Jednostka nie zdążyła się jeszcze rozlokować, a już wybuchła wojna i budynek został pusty. 

Poniżej mamy zdjęcie klasowe z 1926 roku. Uczniowie pozują na tle warsztatów cukrowniczych w pobliżu dzisiejszej studni głębinowej. Zatem w 1926 zajęcia pierwszych klas lub ich część prawdopodobnie odbywały się jeszcze w sali fabrycznej. 

 Szkoła w Zbiersku 1926

Na zdjęciu centralną postacią jest ówczesny proboszcz Feliks Jaroszewski.

Ciekawostką jaką można zauważyć na tej fotografii jest to jak bardzo podniósł się poziom gruntu w tym miejscu. Dzieci pozujące do zdjęcia stojąc na ławce zaledwie dosięgają okien. Dzisiaj przechodząc obok tego miejsca można zauważyć, że parapet okna sięga do wysokości pasa dorosłego człowieka.


W 1932 roku podjęto decyzję o budowie nowej szkoły. Z tego okresu zachowało się zdjęcie z uroczystości poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę szkoły.

1932 poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę szkoły


Uroczyste otwarcie nowej szkoły nastąpiło 15 października 1933. Tak pisało o tym "Echo Kaliskie":

Echo Kaliskie Ilustrowane 17 października 1933

Echo kaliskie 17 października 1933 - Poświęcenie szkoły

Uroczystość poświęcenia szkoły

"W ubiegłą niedzielę ks. prałat M. Janowski dokonał aktu poświęcenia nowego gmachu szkolnego w Zbiersku.
Na uroczystości byli obecni z Kalisza pp.: Starosta Ostaszewski, komendant p. p. F. Nowak, insp. szkolny J. Borzęcki, insp. sam. K. Janczewski.
Uroczystość zgromadziła pozatem duże rzesze miejscowego społeczeństwa i dziatwy szkolnej, która wobec zebranych popisywała się deklamacjami.
Za pracę przy ufundowaniu gmachu szkolnego, duże uznanie należy się Radzie gminy, wójtowi i sekretarzowi gminy oraz kierownictwu szkoły. Szkoła została pobudowana przez p. inż. A. Nestrypke."

 

Projektantem szkoły był wybitny architekt Albert Nestrypke. Prawdopodobnie także on zaprojektował siedzibę Urzędu Gminy - dzisiejszy ośrodek zdrowia. 


Z uroczystości otwarcia szkoły zachowało się dwa zdjęcia nieznacznie różniące się od siebie. Ich autorem jest Walenty Świątczak. To nazwisko często się pojawia jako fotografa ważnych wydarzeń w Zbiersku. U dołu zdjęcia harcerz schowany za sztandarem to Walerian Sosiński - późniejszy bohater bitwy o Anglię.

15 października 1933 uroczystość poświęcenia szkoły.

 

15 października 1933 - poświęcenie szkoły w Zbiersku_2

Koszt wybudowania szkoły to 70.000 zł. Nowa szkoła w dniu otwarcia liczy 414 uczniów i 8 oddziałów oraz zatrudnia 8 nauczycieli. 

W tym gmachu zajęcia odbywały się do września 1939 roku. Po wybuchu wojny władze niemieckie otworzyły szkołę 11 października by ostatecznie ją zamknąć 29 listopada 1939 roku.